Umów się na konsultację

Kiedy dochodzi do zaburzenia homeostazy przemiany energetycznej, organizm magazynuje tkankę tłuszczową w ilości, która przekracza jego zapotrzebowanie. Objawia się to w postaci zwiększenia masy ciała, co prowadzi do nadwagi, a w kolejnym stadium – do otyłości.

Wśród badaczy istnieje teza, że chory na otyłość ma nadmierną masę ciała nie z powodu dużej podaży pokarmu. Chory dużo je, ponieważ zachorował na otyłość. Ta koncepcja zyskuje coraz większą popularność wraz z nowymi, dokładniejszymi badaniami naukowymi, dotyczącymi problemu otyłości, który jest złożony i wieloczynnikowy.

Otyłość prosta i wtórna

Otyłość to przewlekła choroba, którą mogą wywoływać różne czynniki. Najczęściej przyczyną jest nieprawidłowa dieta w połączeniu z niską aktywnością fizyczną. Przyjmowanie w pokarmach zbyt dużej ilości energii, która przekracza stopień jej zużycia przez organizm, powoduje otyłość pierwotną (prostą).

Należy jednak zaznaczyć, że nie każdy przypadek zachorowania na otyłość wynika ze sposobu odżywiania. Czasem nadmierny przyrost masy ciała powodują leki. Zdarza się też, że otyłość jest następstwem innej choroby. W takich przypadkach chory cierpi na tzw. otyłość wtórną. Mogą ją wywoływać zaburzenia hormonalne lub zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego. U niektórych chorych otyłość wtórna wynika też z uwarunkowań genetycznych.

Przyczyny otyłości:

Otyłość to nie brak samokontroli. To złożone schorzenie, które łączy zaburzenia kontroli apetytu i metabolizmu energetycznego.

1. Czynniki genetyczne
   Otyłość ma często charakter rodzinny, co może dowodzić przyczyny genetycznej, jednak warto wziąć pod uwagę, że osoby mieszkające razem mają zazwyczaj podobne nawyki żywieniowe i przyzwyczajenia, związane ze stylem życia, które również mogą sprzyjać tyciu. Oddzielenie tych ostatnich czynników od uwarunkowań genetycznych jest niezmiernie trudne. Badania medyczne dowodzą, że geny są odpowiedzialne za 80% osobniczej predyspozycji do otyłości, która wprost prowadzi do chorób jej towarzyszących. Niestety nie do końca wiadomo, w jakim mechanizmie geny czynią z nas otyłych lub szczupłych. Niektóre z nich decydują o tym, jak mózg kontroluje apetyt i odczuwanie sytości, inne mogą wpływać na sposób magazynowania.
2. Czynniki środowiskowe
   Środowisko, w tym zachowania związane ze stylem życia, sposobem odżywiania i aktywnością fizyczną, mają ogromny wpływ na otyłość. Zwiększenie się liczby osób otyłych koreluje ze zmianami w odżywianiu i spadkiem aktywności fizycznej, które obserwuje się w krajach zachodnich przez ostatnie 20-30 lat. O ile predyspozycji genetycznych nie można zmienić, to można zmienić natomiast zwyczaje żywieniowe i zakres aktywności fizycznej.
3. Czynniki psychologiczne
   Czynniki psychologiczne mocno wpływają na nawyki żywieniowe. Wiele osób spożywa nadmiar pokarmów pod wpływem przeżywanych negatywnych emocji, takich jak ból czy złość. Często uważa się, że otyli ludzie mają słabą wolę, słaby charakter lub świadomie wybierają „wygodny” styl życia. Bardziej właściwe jednak jest podejście uznające otyłość za przewlekłą chorobę, a nie świadomy wybór. Otyłość to nie brak samokontroli. To złożone schorzenie, które łączy zaburzenia kontroli apetytu i metabolizmu energetycznego.

Wskaźnik BMI i jego znaczenie w diagnostyce otyłości

W celu diagnozowania otyłości, a także nadwagi, stosuje się często wskaźnik BMI, czyli Body Max Index. Pokazuje on stosunek masy ciała do wzrostu i oblicza się go w oparciu o wzór:

M/W² = BMI

M – masa ciała określona w kilogramach

W – wzrost określony w metrach

Dzięki temu wskaźnikowi można określić, czy dana osoba cierpi na nadwagę lub otyłość, a także z jakim stopniem otyłości się zmaga.

BMI>25 – nadwaga,

BMI>30 – otyłość I stopnia,

BMI>35 – otyłość II stopnia,

BMI>40 – otyłość III stopnia zwana także otyłością olbrzymią.

Wskaźnika BMI nie stosuje się w przypadku kobiet w ciąży i osób zajmujących się uprawianiem sportów siłowych. BMI nie oblicza się również u chorych, u których pojawiły się obrzęki. Warto też pamiętać, że u dzieci i młodzieży przed 19 rokiem życia, BMI określa się w oparciu o siatkę centylową.

Chirurgiczne leczenie otyłości jest zalecane pacjentom, u których dotychczasowe leczenie zachowawcze nie przyniosło pożądanych i długotrwałych rezultatów i u których BMI wynosi minimum 35 przy współistnieniu określonych schorzeń lub BMI powyżej 40, bez dodatkowych uwarunkowań. W pewnych indywidualnych przypadkach, leczeniu poddać można również chorych z BMI poniżej 35, wymaga to jednak wnikliwej oceny sytuacji oraz konsultacji z odpowiednim specjalistą.

Medicus Clinic we Wrocławiu oferuje pod tym względem kompleksowe wsparcie – w naszej klinice osoby chore  mogą liczyć na profesjonalną pomoc chirurga i dietetyka.

Nie tylko BMI – inne sposoby diagnozowania otyłości

W niektórych przypadkach lekarze stosują inne metody diagnozowania otyłości, np. metodę bioimpedancji elektrycznej, czyli BIA. Pozwala ona zmierzyć zawartość tkanki tłuszczowej w organizmie. Dzięki temu można się dowiedzieć, jak duży jest jej nadmiar. Nie jest ona jednak stosowana u kobiet w ciąży, dzieci ani u osób z rozrusznikiem serca.

Rodzaje otyłości

By znaleźć metodę umożliwiającą skuteczne leczenie otyłości, lekarz musi określić, jaki rodzaj tej choroby występuje u pacjenta. Może to zrobić, stosując wskaźnik WHR, który oblicza się wzorem:

P/B = WHR

P – obwód talii mierzony w centymetrach

B – obwód bioder mierzony w centymetrach

Znając wskaźnik WHR oraz płeć chorego, można stwierdzić, na który z dwóch rodzajów otyłości pacjent cierpi. Warto wiedzieć, że wyróżnia się otyłość:

• androidalną, czyli inaczej brzuszną – wtedy nadmiar tkanki tłuszczowej odkłada się przede wszystkim w okolicach brzucha. Dotyczy przypadków, gdy wskaźnik WHR jest u kobiet równy bądź większy niż 0,8, a u mężczyzn równy bądź większy niż 1.

• gynoidalną, czyli inaczej pośladkowo-udową – wtedy nadmiar tkanki tłuszczowej występuje przede wszystkim w obszarze pośladków i ud. Dotyczy przypadków, gdy wskaźnik WHR wynosi mniej niż 0,8 u kobiet i mniej niż 1 u mężczyzn.

Otyłość – wzrost liczby zachorowań

W 1998 roku Światowa Organizacja Zdrowia (World Health Organization – WHO) uznała otyłość za najpoważniejszy przewlekły problem zdrowotny współczesnego świata.

Nadwagę i otyłość należy traktować jako choroby, tak samo jak NT czy cukrzycę, ponieważ niosą ze sobą wiele zagrożeń i wiąże się z nimi ryzyko powikłań. Na dodatek skracają długość życia i wpływają negatywnie na jego jakość. Częstość występowania otyłości wzrasta, osiągając skalę epidemii XXI wieku.

Wysoki wskaźnik otyłości na świecie

W ciągu ostatnich 30 lat liczba osób otyłych na świecie się potroiła. Zwiększenie liczby osób otyłych odnotowano we wszystkich państwach i we wszystkich grupach społeczno-ekonomicznych. Na podstawie danych z 2014 roku szacuje się, że na całym świecie problem nadmiernej masy ciała dotyczy około 1,9 miliarda ludzi po 18. roku życia, z czego blisko 600 milionów choruje na otyłość.

Według WHO w 2014 roku u 39% dorosłych na świecie stwierdzono nadwagę, a u 13% otyłość. Największy odsetek osób otyłych występuje w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej, gdzie według danych raportu World Obesity Federation z 2015 roku ponad 60% dorosłych ma nadwagę, a ponad połowa spośród nich cierpi na otyłość. Ten fakt obrazuje skalę problemu oraz pokazuje, że nie ma dobrego sposobu zapobiegania i leczenia tej epidemii.

Otyłość w Polsce i innych krajach Europy

W Polsce wskaźnik masy ciała (z ang. body mass index – BMI) u około 300 tysięcy osób wynosi powyżej 40 kg/m², a u ponad 1,5 miliona powyżej 35 kg/m². W Europie około 150 milionów dorosłych (20% populacji) i 15 milionów dzieci i nastolatków (10% populacji) choruje na otyłość. Na tym kontynencie nadwaga jest najpowszechniej występującym problemem zdrowotnym wieku dziecięcego. Według danych z 2013 roku na świecie u niemal 42 milionów dzieci po 5. roku życia stwierdza się nadwagę lub otyłość. Obecnie w Europie około 20% dzieci ma nadwagę, a BMI już blisko 1/3 z nich osiąga wartości świadczące o otyłości.